De datums 4 en 5 mei staan bij veel mensen in Nederland in het geheugen gegrift. Op 4 mei herdenken we om 20.00 uur en op 5 mei vieren we de bevrijding van Nederland. Wat doen ze in Denemarken op deze dagen? Laten we op onderzoek uit gaan.
Denemarken in de Tweede Wereldoorlog
Het begin van de oorlog
Laten we eerst even kijken naar wat er in Denemarken speelde tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Net als Nederland was Denemarken bezet door de Duitsers. Dit ging wel heel anders: na slechts 6 uur capituleerde Denemarken al, op 9 april 1940. Tot 1943, toen de Deense regering aan de kant werd geschoven, ging de bezetting relatief gemoedelijk. Veel bleef hetzelfde, behalve dat er Duitsers in het hele land gestationeerd waren. Dat resulteerde er bijvoorbeeld in dat Joden de tijd hadden om te vluchten naar het neutrale Zweden.
Denemarken was voor Duitsland een gunstig grondgebied om te bezetten. De westkust kon bewaakt worden en het vliegveld bij het Noord-Jutlandse Aalborg werd gebruikt als basis voor de verovering van Noorwegen.
Het einde van de oorlog: de dag van de bevrijding
De bevrijding van Denemarken en Nederland vonden op hetzelfde moment plaats. Om Wikipedia even aan te halen voor de quote dat de Duitse strijdkrachten zich overgaven “in Holland, in Noordwest-Duitsland inclusief de Friese eilanden en Helgoland en alle andere eilanden, in Sleeswijk-Holstein en in Denemarken… alle marineschepen in deze gebieden inbegrepen.” Dit werd op 4 mei aangekondigd en op 5 mei ging deze afspraak in. Zowel Nederland als Denemarken waren bevrijd!
Ondanks dat de bevrijding pas op 5 mei in ging, gingen ze in Denemarken op 4 mei gelijk al de straten op om het einde van de oorlog te vieren.
Een kleine sidenote: het eiland Bornholm werd door de Sovjetten bevrijd en daarna door hen bezet gehouden. Pas op 5 april 1946 vertrokken de Russen. Dit gebeurde met de belofte dat er geen vreemde legermachten (dus uitsluitend Deense legermachten) het eiland zouden bezoeken of beschermen.
Het vieren van de bevrijding op 4 mei
Hoewel de bevrijding pas op 5 mei in ging, voelt 4 mei in Denemarken meer als de dag van de bevrijding. Om deze reden vinden de meeste activiteiten plaats op 4 mei. De belangrijkste staan hieronder genoemd:
Een kaars voor het raam plaatsen
Op 4 mei zetten veel Denen ’s avonds een kaars bij het raam. Frihedsfonden (het Vrijheidsfonds) zorgde voor een jarenlange campagne waarbij de Deense bevolking opgeroepen werden om op 4 mei kaarsen aan te steken en deze voor het raam te zetten.
Tegenwoordig wordt dit gezien als een symbool voor de bevrijding van Denemarken. Het Vrijheidsfonds hield deze campagne echter om geld in te zamelen. Dat geld gebruikten ze voor het steunen van de verzetstrijders uit de oorlog. Deze campagne liep tot 1955 en het Vrijheidsfonds hield later ook op te bestaan.
De traditie om kaarsen bij het raam te plaatsen bleef echter bestaan. Het voelt als het licht in de donkere dagen die voorbij waren. Waarbij de ramen verduisterd moesten zijn en dat die tijd achter ons ligt.
Landelijke herinneringsdienst
Net zoals in Nederland is er op 4 mei een kerkdienst waar de minister-president en het koninklijk paar bij aanwezig zijn. Daarop aansluitend volgen er op de begraafplaats Mindelunden toespraken, muziek en kranslegging. Dit wordt eveneens bijgewoond door het koninklijk paar en de minister-president. En ja: dit is live op tv te volgen. Twee minuten stil zijn is geen onderdeel van het programma. Wel wordt de boodschap van de bevrijding afgespeeld.
Andere manieren van vieren van de bevrijding
De bevrijding wordt op allerlei manieren gevierd. Tentoonstellingen, muziekoptredens, parades. Het land staat graag stil bij de bevrijding. Een vrije dag op een van deze dagen is er niet. Wel is er dankbaarheid en staat vooral het kaarsje aansteken op 4 mei centraal.
Verschillen met Nederland
Mocht je nu denken: waarom is er geen Dodenherdenking? Waarschijnlijk laten Nederland en Denemarken zich hier niet goed vergelijken. De grootte van de bevolkingen in beide landen verschilt en van de 8000 Joden die voor de oorlog in Denemarken woonden, werden er 70 vermoord. Ter vergelijking: in Nederland ging het om ongeveer 101.800 van de 140.000 Joden die tijdens de oorlog zijn omgekomen. Op de website van de Anne Frank Stichting kun je meer lezen over de achtergrond van het hoge aantal Joodse slachtoffers in Nederland. Uiteindelijk stierven zo’n 3000 Denen tijdens de Duitse bezetting.
